Dawne irlandzkie Boże Narodzenie niosło ze sobą poczucie sensu, wspólnoty i uważności. Te stare tradycje wciąż potrafią inspirować i przypominać, czym naprawdę jest świąteczny czas.
Zanim irlandzkie Boże Narodzenie stało się sezonem zakupów, wyprzedaży i spotkań towarzyskich, było czasem ciszy, wiary i wspólnoty, głęboko zakorzenionym w naturze i rytmie wiejskiego życia.
Boże Narodzenie w Irlandii
Dla dawnych pokoleń Irlandczyków święta były kulminacją tygodni przygotowań duchowych i fizycznych, momentem wytchnienia od ciężkiej pracy oraz symbolicznym światłem w najciemniejszym okresie roku.
Choć chrześcijaństwo nadawało im religijny sens, wiele zwyczajów miało znacznie starsze, przedchrześcijańskie korzenie związane z przesileniem zimowym.
Okres poprzedzający święta był intensywny, ale nie w dzisiejszym znaczeniu. Adwent oznaczał porządki na niespotykaną skalę – sprzątano nie tylko dom, lecz także zabudowania gospodarcze.
Ściany bielono wapnem, myto naczynia, czyszczono meble i kominy, a zapasy opału przygotowywano z dużym wyprzedzeniem. Wszystko po to, by dom był „czysty” na przyjęcie świąt – zarówno w sensie praktycznym, jak i symbolicznym.
Przygotowania świąteczne
Był to również czas wyrzeczeń. W wielu regionach praktykowano post, a codzienna modlitwa zyskiwała szczególne znaczenie. Adwent miał przygotować nie tylko dom, ale i człowieka.
Wnętrza ozdabiano roślinami, które nie traciły zieleni zimą – ostrokrzewem, bluszczem czy gałązkami iglaków. Symbolizowały one życie i nadzieję. Zamiast okazałej choinki do domu trafiała często tylko jej część – czubek lub gałąź – udekorowana własnoręcznie wykonanymi ozdobami z papieru i naturalnych materiałów.
Nieodłącznym elementem była także świąteczna świeca, zapalana w okresie Bożego Narodzenia. Jej płomień miał chronić dom i przypominać o duchowym wymiarze świąt.
W katolickich domach ważne miejsce zajmowała szopka bożonarodzeniowa. Figurka Dzieciątka Jezus pojawiała się w niej dopiero w poranek 25 grudnia. Szopki ustawiano również w kościołach, a ich odwiedzanie było częścią świątecznego zwyczaju. Elementy zabrane z kościelnych dekoracji – na przykład źdźbła słomy – uważano za dobrą wróżbę na nadchodzący rok.
Zakupy świąteczne w Irlandii
Zanim pojawiły się supermarkety, świąteczne zakupy były wydarzeniem samym w sobie. Dla mieszkańców wsi oznaczały często wyjazd do większego miasta, zwłaszcza do Dublin, szczególnie 8 grudnia – dnia wolnego od szkoły i pracy. Była to okazja nie tylko do zakupów, ale też do zobaczenia świątecznych świateł i miejskiego zgiełku.
Ci, którzy nie podróżowali do stolicy, korzystali z lokalnych targów. Sprzedawano tam drób, jaja, masło czy warzywa, a zarobione pieniądze przeznaczano na świąteczne zapasy. Sklepikarze przygotowywali paczki z zamówionymi wcześniej produktami, często wzbogacone o drobne „luksusy”.
Upominki nie były oczywistością. Dzieci cieszyły się z prostych zabawek – często wykonanych ręcznie – a owoce czy słodycze uchodziły za rarytas. Szczególne emocje budziły listy od krewnych za granicą. Czasem zawierały pieniądze, czasem drobne przedmioty niedostępne na miejscu. Były symbolem więzi z bliskimi, którzy wyemigrowali.
Tradycje w Irlandii
Okres przedświąteczny sprzyjał spotkaniom. Organizowano gry w karty, loterie z nagrodami na świąteczny stół, a wieczory wypełniały rozmowy i opowieści. Ulice miast rozbrzmiewały muzyką i kolędami, a grupy młodych ludzi odwiedzały domy, składając życzenia i podtrzymując dawną tradycję wspólnego świętowania.
Wigilia była momentem przełomowym. Po tygodniach pracy i przygotowań zapadała noc, która miała szczególną moc. Zapalano świece w oknach, by symbolicznie wskazać drogę Świętej Rodzinie. W domach panowała cisza, przeplatana modlitwą i chwilami zadumy nad tymi, którzy odeszli. W niektórych regionach pamięć o zmarłych była tak silna, że pozostawiano drzwi niezamknięte – w geście symbolicznego powrotu bliskich.
Bożonarodzeniowe potrawy pochodziły głównie z własnego gospodarstwa. Pieczona gęś, ziemniaki, zimowe warzywa, a czasem szynka czy przyprawiana wołowina tworzyły świąteczne menu. Prawdziwym przysmakiem było ciężkie, aromatyczne ciasto z suszonymi owocami i przyprawami, przygotowywane z dużym wyprzedzeniem.
Po Bożym Narodzeniu następował dzień świąteczny, wypełniony wizytami przebierańców i muzyką, a później stopniowy powrót do codzienności. Okres świąteczny zamykało tzw. Małe Boże Narodzenie – dzień, w którym kobiety odpoczywały, a domowe obowiązki przejmowali mężczyźni. Dziś zwyczaj ten przeżywa swój renesans w nowoczesnej formie.
